يك پژوهشگر ايراني دو طرح جديد براي نمايش «جدول تناوبي» عناصر ارائه كرد

يك پژوهشگر ايراني دو طرح ابتكاري جديد براي نمايش گروهها و دوره‌هاي تناوبي عناصر شيميايي ارائه كرد. منوچهر ضيايي(خوانساري)، دانش‌آموخته رشته شيمي دانشكده علوم دانشگاه تهران درباره طرح‌هاي ابداعي خود براي نمايش جدول تناوبي به خبرنگار پژوهشي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) گفت: اين طرحها شامل جدول تناوبي «حلقوي» و جدول تناوبي «حلزوني» است كه با جدول تناوبي «مندليف» و طرحهاي ديگري كه پس از وي براي نمايش گروه‌ها و دوره‌هاي تناوبي عناصر ابداع شده، كاملا متفاوت است. وي خاطرنشان كرد: اين دو طرح با الهام گرفتن از ساختمان كوچك‌ترين واحد هر عنصر يعني اتم‌ها و همچنين كره زمين، ساير كرات آسماني و منظومه شمسي، به صورت مدور تهيه شده است و خانه‌هاي جدول نه به صورت مربع (روش متداول) بلكه به صورت دوايري است كه آرايش الكتروني هر عنصر را ـ هم به صورت دواير بسيار كوچك و هم به صورت اعداد در هر لايه ـ به صورت مداري نمايش مي‌دهد. در داخل اين خانه‌ها، عدد اتمي عناصر ـ كه در ضمن نشان‌دهنده تعداد الكترون‌ها و پروتون‌ها نيز هست ـ نماد عناصر، حالت آن‌ها در شرايط عادي (جامد، مايع و گاز) نشان داده شده است. عناصر راديو اكتيو نيز با علامت ويژه مشخص شده‌اند. ضيايي تصريح كرد: در طرح حلقوي يا Circular ، هفت حلقه يا دايره متحد‌المركز، دوره‌هاي تناوبي را تشكيل مي‌دهند و 32 شعاع كه 18 شعاع آن گروه‌هاي عناصر اصلي (شعاع‌هاي 1 و 2 و 13 تا 18) و 10 شعاع، عناصر واسطه (شعاع‌هاي 3 تا 12) را در بر مي‌گيرد و 14 شعاع باقي مانده، عناصر خاكي نادر (لانتانيدها) در دوره تناوبي 6 و (آكتنيدها) در دوره تناوبي 7 را در بر مي‌گيرند. وي خاطرنشان كرد: كوچك‌ترين حلقه جدول، اولين دوره‌ي تناوبي را شامل مي‌شود كه عنصر هيدروژن با عدد اتمي 1 در ابتدا روي شعاع 1 و هليم با عدد اتمي 2 در انتها روي شعاع 18 قرار دارند. جهت حركت دوره‌هاي تناوبي از چپ به راست و مطابق گردش عقربه‌هاي ساعت است. بزرگ‌ترين حلقه جدول،‌ آخرين دوره تناوبي را تشكيل مي‌دهد كه 32 عنصر بر روي آن قرار مي‌گيرند و از عنصر 87 (Francium) شروع و به عنصر 118 (Ununoctium) ختم مي‌شود. به گفته ضيايي، يكي از وجوه تمايز اين دو طرح با ديگر طرح‌ها و جدول‌ها اين است كه عناصر قليايي خاكي (لانتانيدها و آكتينيدها) به جاي اين كه در خارج جدول قرار گيرند در متن جدول و به دنبال عناصر اصلي دوره‌هاي تناوبي 6 و 7 قرار مي‌گيرند. در جدول تناوبي، شماره‌هاي مربوط به تناوب‌هاي هفت گانه ( هفت دايره متحد‌المركز) در فاصله‌هاي بين گروه‌هاي 18 و 1 نشان داده شده، اما در طرح حلزوني يا Spiral دوره‌هاي تناوبي به صورت يك حلقه يا مدار بسته نيستند و عناصر از H (اولين عنصر با عدد اتمي 1 ) تا Uuo (آخرين عنصر با عدد اتمي 118 ) به دنبال هم قرار مي‌گيرند و همواره آخرين عنصر از هر دوره‌ تناوبي ـ كه معمولا گازهاي نادر هستند ـ قبل از اولين عنصر دوره تناوبي بعدي قرار مي‌گيرد، مانند He كه قبل از Li قرار گرفته است، ولي ساير مشخصات اين طرح، از لحاظ شعاع‌ها، گروه‌بندي و رنگ‌آميزي با طرح حلقوي يكسان است. وي خاطرنشان كرد: در كنار اين طرح‌ها جدولي شامل اطلاعاتي درباره هر يك از عناصر از قبيل وزن اتمي،‌ وزن مخصوص،‌ ظرفيت، الكترونگاتيوي، نقطه ذوب، نقطه جوش، رنگ، ساختمان بلوري و سال كشف، با استفاده از آخرين ماخذ، تهيه شده و براي استفاده بيشتر دانشجويان وساير علاقه‌مندان ارايه شده است. ضيايي در ادامه با اشاره به اينكه طرح‌هاي پيشنهادي خود را مقدمتا حين تحصيل (سال 1337) ارائه كرده، درباره ضرورت ارائه چنين طرح‌هايي با توجه به وجود نمونه متعارف جدول تناوبي گفت: جدول مدرن متداول كه با همان اسكلت جدول مندليف طراحي شده اين امكان را ايجاد مي‌كند كه ساختار اتمي، رفتار شيميايي، فرمول‌ها، ساختار، پيوند تركيبات و غيره به صورتي منطقي بيان شود؛ با اين حال، شيميدانان و دانشمندان به دلايل مختلف طرح‌هاي ديگري را براي نمايش جدول تناوبي پيشنهاد كرده‌اند كه هر يك به نوبه خود مزايا و كاربردهاي خاصي دارند. وي خاطرنشان كرد: از جمله طرح‌هاي ابداعي، جدولي طبقاتي است كه دوره‌هاي تناوبي هفت‌گانه، هر يك در طبقه خاصي قرار مي‌گيرد. جدولي شبيه يك دايره با سه دستگيره بزرگ، نموداري مثلثي، جدولي پلكاني، جدولي سه بعدي و اخيرا طرحي فنري از جمله نمونه‌هاي پيشنهادي براي نمايش جدول تناوبي هستند. ضيايي در پايان با تاكيد بر مزايا و ويژگي‌هاي منحصر بفرد دو طرح ابداعي، ابراز اميدواري كرد كه اين طرح‌ها بتواند در كنار طرح‌هاي ارائه شده از سوي ساير پژوهشگران مورد توجه و استفاده جامعه علمي جهان قرار گيرد
موضوعات مرتبط: دانستنیها علمی و فرهنگی