مقامات ارشد دولتی، در دوران خدمت خود اموالی نظیر مدال، لوح، جواهر و اشیای تزئینی را به نیابت از سوی مردم کشور متبوع خود، از سران و مقامات کشورهای دیگر به عنوان هدیه دریافت می‌کنند که عمدتا سمبلیک و گرانبها و نمادی از روابط یک کشور با سایر کشورهای جهان است.
مقامات ارشد دولتی، در دوران خدمت خود اموالی نظیر مدال، لوح، جواهر و اشیای تزئینی را به نیابت از سوی مردم کشور متبوع خود، از سران و مقامات کشورهای دیگر به عنوان هدیه دریافت می‌کنند که عمدتا سمبلیک و گرانبها و نمادی از روابط یک کشور با سایر کشورهای جهان است.
در ارتباط با هدایای دریافتی ذکر چند نکته ضروری به نظر می‌رسد:نکته اول آنکه، هدیه دهنده پول هدیه را از بیت‌المال تامین کرده، پس خود مالک هدیه نیست، بلکه آن را به نیابت از مردم کشورش به هدیه‌گیرنده اهدا می‌کند. نکته دوم آنکه، هدیه گیرند نیز هدیه را به دلیل جایگاه کشور متبوع خود و به نیابت از مردم کشورش دریافت می‌کند. نکته سوم آنکه، هدیه گیرنده نیز معمولا هدیه را با هدیه پاسخ می‌دهد و پول آن را از بیت‌المال تامین می‌کند. نکته چهارم آنکه، هدیه دادن یکی از رسوم معمول در روابط بین‌المللی و از لوازم آن ست و روابط بین‌الملل دولتها با یکدیگر در زمره‌ی امور عمومی است نه امور خصوصی، پس لوازم آن نیز در شمار امور عمومی به حساب می‌آید. یعنی، اینگونه هدیه‌ها، نمی‌تواند به شخص گیرنده هدیه تعلق داشته باشد. در این ارتباط، نقل حدیثی از حضرت رسول اکرم(ص) خالی از لطف نیست:
"پیامبر اکرم(ص) یکی از مسلمان‌ها به نام "ابن لیثیه" را برای جمع‌آوری زکات طایفه‌ای از مسلمانان مامور کرد. او ماموریت را انجام داد و اموال را به مدینه نزد پیامبر آورد و عرض کرد: این مقدار زکات اموال که جمع‌آوری کرده‌ام مربوط به شماست و این مقدار هدیه‌ای است که به خود من داده‌اند. پیامبر(ص) به مسجد آمد و بر منبر نشست و فرمود: "این چه طرز فکری است که من کسی را برای گرفتن زکات می‌فرستم و او می‌آید و می‌گوید: این زکات و آن دیگری هدیه‌ای است که به خود من داده‌اند؟ آیا این شخص اگر در خانه‌اش می‌نشست کسی به سراغش می‌آمد و به او هدیه می‌داد؟ آن هدیه را به مناسبت شغل و مقامی که داشته بدست آورده است و باید آنرا پس بدهد. به خدا سوگند او با همین اموال حرام در قیامت محشور خواهد شد"(ناسخ‌التواریخ، جلد3 ص.159). این احساس مسئول بودن و حساب پس‌دادن باید در ذهن همه‌ی متصدیان امور عمومی تثبیت شده باشد و لحظه‌ای آنرا فراموش نکنند.
حال در ارتباط با نحوه‌ی برخورد با هدایائی که به رئیسان جمهور اهداء می‌شود طرح دو سئوال ضروری بنظر می‌رسد:سئوال اول: مالکیت هدایای دریافتی به چه کسی تعلق دارد؟هدایائی که به رئیسان جمهور اهدا می‌شود بیت‌المال به حساب می‌آید زیرا این هدایا به دلیل جایگاه حقوقی نه به اعتبار شخص رئیس جمهور اهداء شده است. سئوال دوم: هدایای دریافتی چگونه باید نگهداری و حفظ شود؟طبق روال مرسوم در بسیاری از کشورهای پیشرفته،درصورتیکه هدایای اهدائی به رئیس جمهور کم قیمت، فاسد شدنی و مصرفی(مانند عطر) باشد مورد استفاده‌ی گیرنده‌ی هدیه قرارمی‌گیرد.در صورتیکه هدایای اهدائی به رئیس جمهور، گرانبها، فاسد نشدنی و ماندگار باشد(مانند مجسمه و جواهر) نخست توسط یک مرجع قانونی(در امریکا بوسیله‌ی وزارت خزانه داری) ارزش‌گذاری می‌شود.سپس تا زمانی که رئیس جمهور در سمت خود باقی است مورد استفاده وی قرارمی‌گیرد و پس از ترک سمت، به موزه منتقل می‌شود(در روسیه کتابخانه‌ی کرملین). براساس قوانین برخی از کشورها فهرست هدایای دریافتی رئیسان جمهور، هرازگاه بوسیله‌ی سازمان ذیربط منتشر می‌شود(در امریکا وزارت امور خارجه).
به منظور پرهیز از تکرار رویداهائی که در روزهای اخیر در ارتباط با هدایای دریافتی رئیس جمهور رخ داد بنظر می‌رسد دولت جدید به منظور حفاظت بیت‌المال از انحراف و فساد، باید موزه‌ا‌ی جامع و متمرکز را به نگهداری هدایای رئیسان جمهور اختصاص دهد و مسئولیت تدوین آئین‌نامه و مدیریت آن را به سازمان مشخصی محول نماید.
نتایجی که از تجمیع نکات بالا به دست می‌آید بدین قرار است: برای کسانی که اموال عمومی را به خود منحصر می‌سازند و تصرف در آن را به نفع خود حلال می‌شمارند میزان به گونه‌ای است که به سوی آتش سرازیر می‌شوند. هدایایی که به رئیسان جمهور و سایر مقامات کشور اهدا می‌شود بیت‌المال به شمار می‌آید زیرا این هدایا به دلیل جایگاه حقوقی نه به اعتبار شخص رئیس جمهور اهدا شده است.
برای حفاظت از این هدایا که از اموال عمومی است بایستی قانون یا آئین‌نامه‌ای جامع وضع شود و
این هدایا چون بیت‌المال است برای پرهیز از انحراف و فساد در آن، بایستی توسط یک نهاد عمومی ثبت و نگهداری شود.
* نظام‌الدین ملک‌آرائی؛ دبیرکل جامعه‌ی حسابداران رسمی
لطفانظظظظظظررررر